Tìm hiểu về lịch sử cuộc đời Đức Phật Thích Ca, mọi người đều biết đến thành Ca Tỳ La Vệ, nơi Thái tử Tất Đạt Đa được nuôi nấng và trưởng thành, và cũng từ đó Thái tử Tất Đạt Đa đã lên đường tìm cầu chân lý giải thoát, trở thành đấng Giác Ngộ, sáng lập nên Đạo Phật, một tôn giáo cao quý ở nhân gian.
Thánh tích Ca Tỳ La Vệ
Thành Ca Tỳ La Vệ vốn là một kinh thành trù phú, xa hoa tráng lệ. Tại nơi ấy, đông cung thái tử Tất Đạt Đa được lớn lên trong nhung gấm lụa là, trong tình yêu thương tuyệt đối của hoàng thân quốc thích, tràn ngập niềm hạnh phúc với vợ đẹp con xinh, nhận được sự kính trọng, nể vì của toàn dòng tộc Thích Ca, sự ngưỡng mộ của toàn dân kinh thành Ca Tỳ La Vệ.
Tuy nhiên, trải qua hơn 2500 năm lịch sử, vật đổi sao dời, bãi bể hóa nương dâu, kinh thành nguy nga, tráng lệ năm xưa, nay chỉ còn là một phế tích hoang tàn, những bức tường dài ngang dọc đổ nát, rêu phong, những bụi cây dại mọc um tùm, những lối đi gồ ghề, lồi lõm, không được bàn tay con người chăm sóc. Chính vì vậy, việc xác định vị trí của thành Ca Tỳ La Vệ năm xưa là điều không hề đơn giản.
Năm 1899, chính phủ Anh đã cử nhà khảo cổ P.C.Mukherjee đến Nepal để xác định vị trí chính xác của Ca Tỳ La Vệ. Sử dụng các bằng chứng khảo cổ, văn học và di vật, nhà khảo cổ Mukherjee xác định rằng khu vực Tilaurakot, nằm cách thánh tích Lâm Tỳ Ni 27 km về phía Tây chính là thành Ca Tỳ La Vệ năm xưa. Tilaurakot là một vùng đất yên bình và có nhiều xây xanh. Tại đấy có những dấu tích, nền móng cổ, được cho là tàn tích của kinh thành năm xưa. Có một cánh cổng phía đông của những bức tường thành cổ, được cho là cổng thành mà năm xưa Thái tử Tất Đạt Đa đã cất bước ra đi tìm chân lý. Khai quật tại Tilaurakot, các nhà khảo cổ còn tìm thấy những đồng xu và nhiều mảnh gốm, đấy cũng là những bằng chứng quan trọng cho việc xác định Tilaurakot là di tích của thành Ca Tỳ La Vệ. Toàn bộ khu vực rộng lớn xung quanh Tilaurakot hiện nay vẫn còn nét cổ kính của thành Ca Tỳ La Vệ ngày xưa.
Trải qua hàng chục thế kỷ, cả vùng Tilaurakot đều trở nên hoang vắng, ít người ở; và ngày nay nó mới chỉ được các nhà nghiên cứu, khảo cổ khám phá, biết rõ một phần nào mà thôi. Dân chúng thỉnh thoảng đào đất và bất chợt tìm thấy rải rác tại đây các pho tượng, đồ đất nung, và những đồng tiền bằng kim loại; đôi khi gặp cả tiền vàng và chuổi tiền đồng… Gần 30 năm trước, kể từ khi giáo hội Tăng Già Phật Giáo Nepal được thành lập, chư tôn đức trong giáo hội Nepal đã nghĩ đến việc tìm cách duy trì và bảo vệ thánh tích Ca Tỳ La Vệ thiêng liêng này. Trong thời gian đó, chính phủ Nepal cũng đã ủy thác cho Cục Khảo Cổ trùng tu, chăm sóc các Phật tích trong vùng Terai, gần biên giới Nepal và Ấn Độ. Đặc biệt, với sự tài trợ, giúp đỡ của Khoa Khảo Cổ thuộc đại học Mahendra, tại Kathmandu, Nepal, trong nhiều năm qua, đã thu được nhiều thành quả tốt đẹp trong công tác khai quật, khám phá tại vùng Tilaurakot và các nơi khác, với hy vọng là tìm thấy thêm các chứng tích lịch sử về thành Ca Tỳ La Vệ.
Đến năm 2001, UNESCO và chính phủ Nepal lại tiến hành cuộc khai quật mở rộng tại Tilaurakot. Qua lần khai quật này, các nhà khảo cổ đã phát hiện thêm nhiều mảnh gốm, và họ xác định rằng, những mảnh gốm ấy chính là những vật dụng được sử dụng ở Nam Á vào giữa thế kỷ thứ chín và thứ sáu trước Tây Lịch. Với vị trí địa lý của nó và những bằng chứng khảo cổ, nhiều học giả, cũng như chính quyền Nepal đã xác nhận Tilaurakot ở Nepal chính là thành Ca Tỳ La Vệ xưa.
Tuy nhiên, người Ấn Độ thì cho rằng, thôn Piprahwa ở Ấn Độ, nằm cách vườn Lâm Tỳ Ni khoảng 93 km về phía Tây Nam, cách biên giới Ấn Độ – Nepal chỉ hơn 6km về phía Nam, được bao quanh bởi những ngọn núi phủ đầy tuyết trắng, mới là di tích của thành Ca Tỳ La Vệ. Sự khẳng định này dựa vào bằng chứng khảo cổ do Viện khảo cổ học Ấn Độ tiến hành vào giữa những năm 1971 – 1977. Trong quá trình khai quật, các nhà khảo cổ Ấn Độ đã tìm thấy những chiếc quan tài bằng đá, một số xương cốt, và đặc biệt là một tấm bia khắc dòng chữ: “Đây là tu viện của các tu sĩ Ca Tỳ La Vệ.” Một chiếc bình được tìm thấy trong một cuộc khai quật trước đó cũng có một dòng chữ cho thấy rằng các di vật được tìm thấy ở thôn Piprahwa là vật dụng của các thành viên thuộc dòng họ Thích Ca, thậm chí có thể là của chính thái tử Tất Đạt Đa. Các di vật này hiện được trưng bày trong các viện bảo tàng ở Calcutta và New Delhi. Ấn Độ. Một số viên gạch nằm trong đống đổ nát giữa những cây to được cho là di tích của một ngôi tháp. Cách đó khoảng 1,5km có hai gò đất với những nền móng bằng gạch đã được khai quật, đây được xác định là nền của cung điện năm xưa. Dựa vào những bằng chứng khảo cổ này, Ấn Độ đã tuyên bố thôn Piprahwa chính là di tích của thành Ca Tỳ La Vệ, là quê hương của hoàng tộc Thích Ca cổ đại, là nơi Thái tử Tất Đạt Đa đã lớn lên.
Ngài Pháp Hiển, trong chuyến hành hương chiêm bái thánh tích Ca Tỳ La Vệ vào năm 403, đã mô tả rằng: “Đi về hướng đông khoảng một do diên, sẽ đến thành Ca-duy-la-vệ (Kapilavastu). Trong thành không còn vương thất, cảnh tượng thật hoang tàn, chỉ có các nhà sư, cư dân chỉ còn khoảng chục gia đình…”
Còn Ngài Huyền Trang, trong chuyến hành hương chiêm bái thánh tích Ca Tỳ La Vệ vào năm 636, đã ghi chép: “Đi về hướng Đông Nam hơn 500 lý, sẽ đến nước Kiếp-bỉ-la-phạt-tốt-đổ (trước viết là nước Ca Tỳ La Vệ, Miền Trung Ấn Độ).
Với sự mô tả khác nhau về khoảng cách của 2 nhà sư Trung Quốc đã dẫn đến 2 quan điểm khác biệt về vị trí được xác định là thành Ca Tỳ La Vệ cổ đại. Theo đó, một số nhà khảo cổ xác định thành Ca Tỳ La Vệ nằm tại ngôi làng Tilaurakot, thuộc huyện Kapilvastu, Nepal ngày nay. Một số nhà khảo cổ khác lại ủng hộ quan điểm cho rằng thành cổ nằm tại làng Piprahwa, thuộc huyện Siddharth Nagar, bang Uttar Pradesh, Ấn Độ ngày nay.
Còn chính quyền Ấn Độ lẫn Nepal thì đều cho rằng thành Ca Tỳ La Vệ nằm trong lãnh thổ của đất nước mình, dẫn đến những tranh chấp giữa 2 quốc gia về địa điểm quê hương của Đức Phật. Cả 2 địa điểm trên đều chứa nhiều tàn tích khảo cổ, được xác định có niên đại từ thời Phật tại thế. Một số học giả thì cho rằng, vùng kiểm soát của nhà nước thị tộc Thích Ca có thể bao trùm cả khu vực rộng lớn, bao gồm cả 2 địa điểm trên. Tuy nhiên, rất nhiều học giả Phật giáo ủng hộ quan điểm thành Ca Tỳ La Vệ cổ thực sự nằm ở Nepal. Còn vị trí được cho là thành Ca Tỳ La Vệ ở Ấn Độ, rất có thể là đã được một nhánh hậu duệ của tộc Thích-ca thoát khỏi vương nạn Tỳ-lưu-ly xây dựng về sau này.
Như vậy, cho đến nay, các nhà khoa học và các chính phủ vẫn còn tranh biện về vị trí của thánh tích Ca Tỳ La Vệ. Song, xét về thực tế thì nhiều người, nhất là cộng đồng Phật giáo, ủng hộ quan điểm cho rằng, khu vực Tilaurakot ở Nepal là di tích của thành Ca Tỳ La Vệ xưa. Chính vì thế, hàng năm, rất nhiều tín đồ Phật giáo đến thăm khu di tích thành Ca Tỳ La Vệ tại Tilaurakot ở Nepal.
Hoàng Minh Phú
