Ngày tết là ngày để mọi người  được đoàn tụ dưới mái ấm gia đình của mình. Hầu hết mọi người, dù có khó khăn đến đâu cũng quây quần dưới mái ấm của mình để đón tết.

Tết Nguyên Đán là tiết lễ đầu tiên trong năm, mở đầu cho một năm mới với biết bao niềm tin và hy vọng về những thay đổi tốt lành. Sau một năm tảo tần, vất vả làm ăn, “năm hết tết đến” là dịp để mọi người nghỉ ngơi và sum họp. Tết là một sinh hoạt văn hoá với nhiều ý nghĩa vô cùng thiêng liêng và cao quý.

Quanh năm suốt tháng, mọi người đều phải lo làm ăn để kiếm sống, có người phải đi làm ăn nơi đất khách quê người. Vì thế, ngày tết là ngày để mọi người  được đoàn tụ dưới mái ấm gia đình của mình. Hầu hết mọi người, dù có khó khăn đến đâu cũng quây quần dưới mái ấm của mình để đón tết. Tất cả các thành viên trong gia đình đều cùng nhau chuẩn bị cho ngày tết. Phụ nữ thì lo việc bếp núc, cổ bàn, còn những người đàn ông, con trai trong gia đình thì lo quét dọn nhà cửa, vườn tược, trang hoàng bàn thờ gia tiên cho trang nghiêm, sạch đẹp. Mỗi người một việc và mọi người đều làm việc trong niềm hân hoan, trịnh trọng.

Mặc dầu ngày nay xã hội đã phát triển, nhiều người rất bận rộn trong công việc, thế nhưng phần lớn các gia đình đều có làm các món thực phẩm truyền thống, những món ăn dân tộc để trước thì cúng tổ tiên, sau là để ông bà, con cháu cùng thưởng thức, cùng hồi tưởng lại những giá trị truyền thống văn hoá của dân tộc.

Ngày thường, rất hiếm khi tất cả các thành viên trong gia đình có mặt đông đủ. Chỉ có ngày tết mọi người trong gia đình mới có cơ hội để quây quần bên nhau, cùng ăn cơm với nhau và cùng nhau hàn huyên tâm sự, chia sẻ và cảm thông cho nhau. Do vậy, ngày tết là ngày của đoàn tụ, là ngày để mọi người trở về với gia đình huyết thống của mình. Sự trở về này làm cho mọi người cảm thấy ấm áp tình người, không còn bị lạc lõng, bơ vơ giữa dòng đời. Nó nuôi dưỡng và làm cho tình thương yêu được đơm hoa, kết trái.

Cùng với sự trở về với gia đình huyết thống là sự trở về với gia đình tâm linh. Từ rất xa xưa, người Việt chúng ta đã biết thờ cúng ông bà, tổ tiên của mình. Dù có nghèo khó đến mấy, mọi gia đình đều cố gắng sắm sửa một vài mân cổ để cúng ông bà, tổ tiên, mời ông bà tổ tiên cùng về đón tết với con cháu. Trong ngày đầu năm, người Việt còn dành thời gian để đến mộ phần, nơi an nghĩ cuối cùng của tổ tiên, ông bà, cha mẹ, để dâng hương hoa tưởng niệm. Điều này đã tác động sâu sắc vào tâm thức của mọi người, nhắc nhở mọi người nhớ đến công ơn sinh thành dưỡng dục của ông bà, cha mẹ, làm cho lòng hiếu thảo trong mỗi người con được nuôi dưỡng và lớn dần lên.

Có một việc làm không kém phần ý nghĩa, nó thể hiện sự trở về với gia đình tâm linh của người Việt trong ngày tết, cũng là sự thể hiện tinh thần hướng thiện, và hướng thượng của mọi người trong ngày đầu năm, đó là việc đến chùa lễ Phật. Bởi vì chùa là nơi trang nghiêm thanh tịnh, là biểu tượng của sự thánh thiện, của đời sống tâm linh. Ngày đầu năm đi chùa lễ Phật đã trở thành một tập tục của người dân nước ta. Phần lớn người dân Việt, dù theo đạo Phật hay không theo đạo Phật, đều đến chùa vào ngày đầu năm. Mọi người đến chùa để lễ Phật, để cầu nguyện và hái lộc đầu xuân.

Đối với người Việt chúng ta, ngày đầu năm có ý nghĩa rất quan trọng, nó có thể ảnh hưởng đến đời sống của bản thân suốt cả một năm. Vì thế mọi người đã tìm đến với chốn thiền, nơi trang nghiêm, thanh tịnh để gội sạch thân tâm.

Người xưa đã từng dạy: “Kính thầy mới được làm thầy”. Lời dạy này rất là chí lý. Tại vì một khi mình kính trọng ai có nghĩa là mình cảm phục trước những điểm tốt của người đó và mình muốn bản thân mình cũng có những điểm tốt như họ, chính vì thế mình sẽ cố gắng để học theo những điểm tốt ấy và đến một lúc nào đấy thì những điểm tốt của người kia cũng được thành hình ở trong mình. Việc lễ Phật cũng vậy, chúng ta lễ Phật, tưởng nhớ đến những đức hạnh, những điều thánh thiện của đức Phật và nguyện noi gương Ngài thì những hạt giống đạo đức, những đức tính cao quý sẽ dần dần được thành hình trong tâm thức của chúng ta.

Trong ngày tết, mọi người đến chùa để cầu nguyện cho những thân nhân quá cố của mình được siêu thoát, cầu nguyện cho bản thân và cho những người thân trong gia đình một năm mới được bình an và hạnh phúc. Qua sự cầu nguyện ấy mọi người cảm thấy an tâm hơn, cảm thấy thanh thản hơn. Tuy nhiên, cũng nên biết rằng, đức Phật không phải là đấng thần linh tối cao, không phải là đấng toàn năng có quyền ban phước giáng họa cho tất cả mọi người. Mình gieo nhân thì tự mình gặt quả, gieo nhân gì thì sẽ gặt quả đó.

Là một người biết cầu nguyện thì không chỉ cầu nguyện bằng lời nói, bằng ý nghĩ mà họ còn cầu nguyện bằng cả việc làm. Họ cầu nguyện với tất cả thân tâm, có nghĩa là tâm nghĩ điều lành, miệng nói điều lời hòa ái và thân làm việc thiện. Chẳng hạn, nếu họ cầu điều lành đến cho bản thân thì chính họ không làm điều bất thiện và cố đem những điều tốt đẹp đến cho người khác. Nếu như ai cũng biết cầu nguyện với tất cả thân và tâm như thế thì lo gì không được toại nguyện.

Như vậy, tết là một dịp tốt để mọi người trở về với gia đình tâm linh, sống với đời sống tâm linh của mình, quay về với nội tâm của mình, nhìn lại chính mình. Sự trở về này đã tiếp thêm sức mạnh cho mọi người trong cuộc sống, giúp mọi người tự tin hơn và lạc quan hơn trước những biến cố của cuộc đời.

Không những thế, ngày tết còn là dịp nhắc nhở mọi người nhớ đến những vị ân nhân và cũng là để thể hiện lòng biết ơn. Người Việt chúng ta thường nhắc nhở nhau rằng :

                   “Mồng một ăn tết nhà cha

                   Mồng hai nhà mẹ, mồng ba nhà thầy”

Qua đây cho chúng ta thấy người Việt Nam rất trọng hiếu đạo. Làm người thị điều quan trọng nhất là phải hiếu thảo với cha mẹ. Cha mẹ là người sanh ra ta, giáo dưỡng ta nên người, đã chịu không biết bao nhiêu cay đắng để cho chúng ta có được một cuộc sống ngọt bùi. Cha mẹ đã hy sinh cả cuộc đời mình cho con. Vì thế, làm con thì phải hiếu thảo với cha mẹ, ngày đầu năm phải tưởng nhớ đến công ơn của cha mẹ, phải thăm viếng cha mẹ, mừng tuổi cha mẹ, phải chăm lo cho cha mẹ để cha mẹ được vui lòng.

Sau cha mẹ là thầy. Cha mẹ là người sanh ra ta, còn thầy là người tác thành sự nghiệp cho ta, dạy cho ta biết những điều hay, lẽ phải trong cuộc sống. Ân tình của thầy cũng vô cùng sâu nặng. Cho nên làm người thì phải biết đền đáp công ơn dạy dỗ của thầy. Một trong những cách thức thể hiện lòng biết ơn và đền ơn đối với thầy là phải thăm viếng thầy vào dịp đầu xuân. Người học trò không nhất thiết phải đem mân cao cổ đầy đến cho thầy, chỉ cần đến với thầy bằng tấm chân tình thì dù không có một món quà nào cả cũng đủ làm ấm lòng thầy, đủ làm cho thầy hạnh phúc lắm rồi. Sự viếng thăm những người thân, những vị ân nhân trong ngày tết là một nghĩa cử cao đẹp, thể hiện tính nhân văn sâu sắc.

Và có một điều mà người Việt chúng ta cũng rất chú trọng trong dịp tết, đó là sự thận trọng trong mọi cử chỉ, hành vi của mình. Bởi mọi người nghĩ rằng, những gì diễn ra trong ngày đầu năm sẽ ảnh hưởng lớn đến cuộc sống của năm đó, cho nên mọi người rất thận trọng trong lời nói, cách ứng xử của mình và trong việc làm của mình. Ngày tết, mọi người kiêng cử những lời gắt gỏng, những hành động, việc làm thô lỗ như chửi mắng, đánh đập,… Dù cho trong năm cũ có những sự hiểu lầm, thù oán hay ganh ghét, đố kỵ nhau thì đến ngày Tết người ta cũng vui vẻ bỏ qua cho nhau, mọi người thường nhắc nhở nhau rằng “Giận đến chết, ngày Tết cũng vui“. Đây chính là sự biểu hiện của một sức sống cộng đồng thân ái, bao dung, độ lượng và đầy trách nhiệm.

Trong những ngày tết còn có nhiều trò vui chơi giải trí, các hội thi bình dân, lành mạnh và bổ ích để cho mọi người có thể vui chơi, như là đua thuyền, thi đấu vật, chọi trâu, thi đấu bòng đá, bóng chuyền, kéo co,… Các cuộc thi này bao giờ cũng thu hút đông đảo người xem.

Tục xin chữ ngày tết, treo câu đối đỏ, treo tranh thư pháp,… cũng là những thú chơi tao nhã và mang nhiều ý nghĩa cao quý. Đầu năm người thường xin chữ nhẫn, chữ phúc, lộc, thọ, chữ tâm, chữ đức,… Những chữ này cũng như nội dung của các câu đối, các câu thư pháp đều chứa đựng trong nó những ý nghĩa sâu sắc. Ngoài những câu có nội dung cầu chúc những điều may mắn cho năm mới, còn lại phần lớn là những câu, những chữ có ý nghĩa giáo dục đạo đức, lối sống cho mọi người.

Những nét đẹp trong nếp sống ngày tết của nhân dân ta có vai trò quan trọng trong việc giáo dục nhân cách cho thế hệ trẻ. Giữ gìn và phát huy những nét đẹp ấy là một việc làm có ý nghĩa, góp phần làm cho bộ mặt và bản sắc văn hoá Việt thêm phong phú, đậm đà bản sắc dân tộc và văn minh, tốt đẹp hơn. Những bậc phụ huynh, những người làm công tác văn hóa, giáo dục phải là những người đi đầu và làm gương trong việc giữ gìn và phát huy những nét đẹp trong nếp sống ngày tết ấy. Và tất cả mọi thành viên trong xã hội cũng phải nêu cao ý thức này. Có như thế đất nước ta mới có thể càng ngày càng tiến bộ, càng ngày càng văn minh, hạnh phúc.

Minh Phú