Chùa Phra Keo tọa lạc tại thủ đô Viêng Chăn. Đây là ngôi chùa linh thiêng, có ý nghĩa lớn lao đối với Phật giáo và Quốc gia Lào.
Vua Sai Setthathirat đã cho xây dựng chùa Phra Keo vào năm 1565 để làm nơi lưu giữ và tôn trí một bức tượng Phật bằng ngọc quý giá (chữ Phra Kaew trong tiếng Lào có nghĩa tượng Phật Ngọc). Sau cái chết của cha là vua Phothisarat, vua Sai Setthathirat buộc phải rời Lanna – nơi ông đang cai trị, để trở về Viêng Chăn và mang theo bức tượng này từ Chiang Mai về theo.
Đến năm 1779, khi người Thái Lan đến xâm lược Viêng Chăn, họ đã mang theo bức tượng Phật ngọc về Thái Lan và tôn trí tại chùa Phra Kaew ở Bangkok. Sau cuộc tấn công đó, chùa Phra Keo ở Viêng Chăn đã bị phá hủy. Người Lào đã phục dựng lại nhưng rồi ngôi chùa lại bị phá hủy thêm một lần nữa khi người Thái tấn công nơi đây vào năm 1828. Sau khi tiến đánh Lào, vị vua Thái Lan khi đó đã làm lại một bức tượng Phật y hệt với bức tượng mà người Thái đã lấy đi trước đó để trả lại cho đất nước Lào. Bức tượng này đã được đặt thay thế vào đúng vị trí bức tượng cũ đã bị lấy đi.
Trải qua nhiều cuộc chiến tranh loạn lạc của thời cuộc, chùa Phra Keo từng bị hủy hoại nhiều lần. Đến năm 1936, người dân Lào đã xây dựng lại ngôi chùa và đến năm 1942 thì hoàn thành.
Chùa Phra Keo là một công trình kiến trúc độc đáo của Lào. Ngôi chùa được xây dựng trên một nền đá được chạm trổ, trang trí rất ấn tượng, có thể nhìn thấy những đường nét tinh xảo ngay trên tường, cột và trần của chùa. Chạy dọc cầu thang dẫn lên chánh điện là hình rồng chạm khắc tinh xảo từ đá. Trên các mảng cửa sổ, cửa lớn còn trang trí tượng nữ thần Apsara… Bên trong chánh điện là những họa tiết hoa văn trang trí rất tinh xảo.
Ngày nay, khi đến chùa Phra Keo, khách hành hương có thể thưởng lãm một số tượng Phật bằng nhiều chất liệu khác nhau, được tạc theo phong cách Lào – sắc sảo và thanh tú. Đặc biệt, các bức tượng Phật bao quanh chùa mang các sắc thái biểu cảm khác nhau, không bức tượng nào giống bức tượng nào, tạo nên một sự đa dạng và độc đáo của ngôi chùa. Và điều quan trọng nhất là cái hồn của các bức tượng được thể hiện rất thành công. Các bức tượng ở đây cũng được dát vàng tại những phần quan trọng như đầu, ngực, bụng… Những bức tượng này như che chở cho người dân Lào có một cuộc sống ấm no và hạnh phúc.
Ngôi chùa Phra Keo hiện nay không chỉ là nơi để tín đồ Phật tử đến lễ Phật, mà còn là một viện bảo tàng rộng lớn, lưu giữ nhiều hiện vật quý giá: một chiếc ngai vàng, tượng Phật Kh’mer, một số tác phẩm điêu khắc gỗ, những đồ vật được làm bằng vàng, bạc, ngọc… Và đặc biệt là các văn tự được khắc trên đá liên quan đến Phật giáo… Đây là những tư liệu rất quý hiếm mà người Lào coi như là bảo vật quốc gia.
An Ngọc biên dịch
